انواع نارسا خوانی در کودکان و راه های درمان

ارجاع مشکلات مدرسه به خانواده نه تنها مشکل آموزشی را حل نمی کند بلکه بعضا  مشکل روانی هم به بار می آورد. اگر از دوران کودکی و در مدرسه به بچه ها در مدارس آموزش های لازم داده شود و با اشتباهات یا کمبود هایشان مواجه و سیستم آموزشی در جهت بهبود آنها قدم بردارد دیگر شاهد این نخواهیم بود که کودکانی که در مدرسه و محیط آموزشی ناتوانی انها برطرف نشده و تبدیل به مشکلی مزمن شده اکنون بزرگ شده اند با مشکلات بیانی و کلامی مواجه هستند که تبعات بسیار بدی برای آن ها بهمراه داشته و تمام ابعاد زندگیشان را در بر گرفته است . در این مقاله سعی میکنیم به اندازه وسع خودمان در مورد معضل بزرگ نارساخوانی در کودکانی که تازه پا به عرصه اموختن گذاشته اند بپردازیم . با امید به اینکه روزی مقوله بیان و کلام درست در سیستم آموزشی ایران جایگاهی داشته باشد .

در فرهنگ روانشناسی ، نارسا خوانی را به هر گونه ناتوانی در خواندن اطلاق می کنند که بواسطه ی آن کودکان از سطح پایه ی کلاس خود در زمینه ی خواندن عقب می مانند و هیچگونه شواهدی دال برنارساییهایی چون آسیب عمده ی مغزی یا مشکلات هیجانی و فرهنگی و نیز زبان گفتاری وجود ندارد . نارسا خوانی اصطلاحی است برای کودکانی که علیرغم هوش طبیعی قادر به خواندن و گفتن کلمات نیستند . این کودکان ممکن است واژه های بسیاری را بدانند و به راحتی انها رادر مکالمه بکار برند اما قادر به درک و شناسایی نشانه های نوشتنی یا چاپی آن نیستند برخی هم ممکن است حتی واژه ها را بخوانند اما مفهوم انها را درک نکنند . معلمان معمولا این گروه را در ردیف عقب مانده ذهنی و یا بعنوان کودکان تنبل که کوششی برای یادگیری نمیکنند ، می شناسند .

این گروه از کودکان معمولا مشکلاتی در جهت یابی فضایی ، تشخیص راست و چپ ، بالا و پایین ، توالی حروف وکلمات وهماهنگی بین چشم و دست دارند . نسبت پسران 3برابر  بیشتر از دختران است .
نکته قابل توجه این که در زبان فارسی مشکل عدم بکار گیری اعراب در کلمات ، مشکل حروفی که نوشته میشوند اماتلفظ نمی شوند (مثل : خواهر) و نیز مشکل حروف همصدا ( مثل : ث،ص،س) وجود دارد که امر خواندن را برای کودکانی که در بدو یادگیری خواندن هستند با مشکل مواجه می کند . بنابراین ، دشواری های خواندن در این دوره باید امری طبیعی محسوب شود مگر اینکه شدت یا تداوم داشته باشد .

لازم به ذکر است که  اکثر محققان و معلمان بر این باورند اگر شناسایی و تشخیص نارساخوانی کودکان در پایه ی اول و دوم انجام شود بیشتر از 80 درصد به لحاظ مهارت در خواندن به حد پایه ی تحصیلی خود ارتقا می یابند . اما اگر درصد موفقیت در پایه ی بالاتر ، پنجم 10 الی 15 درصد می باشد .

  ملاکهای تشخیص نارساخوانی

1-داشتن هوش تقریبا متوسط یا بالاتر از متوسط

2-داشتن حواس سالم بویژه حس بینایی وشنوایی

3-برخورداری ازامکانات محیطی و آموزشی مناسب

4-نداشتن مشکلات شدید رفتاری

5- نازل بودن سطح توانایی خواندن و گفتن دانش اموزدر مقایسه با توان ذهنی ،سن تقویمی وامکانات آموزشی وی که شامل مصادیق زیر می شود:

1-5- اشتباه کردن کلمات شبیه به همانند غاز و غار ، چای و جای ، بهار و نهار

2-5- حدس زدن کلمات با در نظر گرفتن حروف اول و آخرکلمات

3-5- آئینه خوانی یا وارونه خوانی کلمات مانند زور بجای روز

4-5- مشکلات شدید در هجی کردن کلمات

5-5- حذف کلماتی مانند “را” از “که” و …

6-5- اضافه کردن برخی از حروف وکلمات

7-5- حذف برخی از حروف وکلمات

8-5- جایگزینی برخی از حروف وکلمات به جای یکدیگر

9-5- درک نامرتب حروف

10-5- اشتباهات مرتبط باعدم درک معنای جمله و ارزش دستوری متن نوشته شده

11-5-دشواری در تشخیص جز از کل

12-5-خواندن کودکان نارسا خوان دارای  آهنگی همراه با تردید و مقطع است و گاهی متن نوشته شده را با اهنگی میخوانند که با معنای آن مطابقت ندارد.

13-5-در نهایت بی میلی وانزجار ازیادگیری خواندن

انواع نارسا خوانی

عمده ترین دسته بندی نارسا خوانی شامل دو گروه است :

الف – نارسا خوانی بینایی                             ب-نارسا خوانی شنوایی

نارسا خوان بینایی

نارساخوانان بینایی اختلالاتی در ادراک و حافظه ی بینایی دارند . این افراد معمولادر جهت یابی ، تمیز اندازه و شکل ، تشخیص کلمه بعنوان یک کل و پردازش بینایی و تجسم فضایی دچار دشواری هستند ، لذا نمیتوانند حروف وکلمات را از یکدیگر تمیز دهند ، یا از روی کلمات ، آنها را کپی کنند .
از طرف دیگر می دانیم که کودکان با آسیبهای بینایی در حرکات چشمهایشان از طرف راست به چپ یا چپ به راست و تعقییب حروف و کلمات چاپ شده دارای مشکل هستند و معمولا آنها چشمهایشان را روی خط جلو و عقب می برند .

نکته : نقص در فرایند بینایی باید مورد توجه باشد و لذا اجرای آزمون بینایی برای تشخیص مشکلات بینایی کودکان  بعنوان بخشی از روش تشخیص بسیار حائز اهمیت است .

نارسا خوان شنوایی

کودکان با نارسا خوانی شنوایی میتوانند محرکهای بینایی را تشخیص دهند ، اما نمیتوانند بین حروف و صدای آنها ارتباط مناسب برقرار کنند . این گروه معمولا در تشخیص صداهای گفتاری ، ترکیب صداها ، نامگذاری ، پردازش شنیداری ، توالی حافظه ی شنیداری ، هجی یا ترکیب صداها برای خواندن کل کلمه مشکل دارند . تحقیقات نشان می دهد که فرایند شنوایی در کودکان نارسا خوان کندتر از کودکان عادی است ، ونیز این کودکان به زمان بیشتری برای فراگیری  و آگاهی از طریق شنوایی و بینایی نیاز دارند کندی فرایند شنوایی ، زمان لازم برای ورود اطلاعات به حافظه ی کوتاه مدت را نمی دهد ، بدن ترتیب بسیاری از مطالب که به کودک عرضه می شود بدون اینکه وارد حافظه ی کوتاه مدت شود از دست می رود و لذا به حافظه ی بلند مدت نیز منتقل نمیشود .

پیشنهادهای  آموزشی

معلمان  و والدین عزیز این را در نظر داشته باشند که درمان نارسا خوانی پرزمان ترین درمان میباشد ، لذا نکات قبل از درمان در زیر توصیه میگردد .

• آموزش باید انفرادی و با توجه به نارساییهای کودک تنظیم شود .
• آموزش باید از سطحی از سلسله مراتب یادگیری که درآن کودک مشکل دارد ، شروع شود .
• آموزش براساس آمادگی وانگیزش کودک تنظیم شود .
• آموزش بر اساس تحمل کودک تنظیم شود .
• استفاده از روش آموزش چند حسی باید مد نظر قرار گرفته شود .
• تاکید بر آموزش مهارتهای کلامی وغیر کلامی .
• آموزش و تقویت ادراک در صورت لزوم انجام گیرد و از پیش داوری در مورد چنین آموزشی پرهیز شود .
• استفاده از نتایج حاصل از آزمایشهای روانی و جسمی در تنظیم برنامه ی آ موزشی نیاز اصلی می باشد .
• توجه به متغیرهای چون مجاورت کودک با دیگران ، سرعت فراگیری موادآموزشی و…….

چگونگی ترمیم نارساخوانی

 ترمیم نارسا خوانی بینایی :

برای درمان این کودکان ازروش فنوتیک ( آوایی ) استفاده میکنیم .
در این روش آموزش ، از صداهای مجزا که تدریجا با هم ترکیب می شوند و کلمات رابوجود می آورند ، شروع می کنیم . مربی چند حرف بیصدا را که از نظر صدا و ظاهر کاملا متفاوتند ، مانند ” م ، س ، ت ” بر می گزیند . سپس هریک را بر کارتی می نویسد ، آنگاه با نشان دادن آن حرف به کودک ، صدای آنرا در می آورد ، وکودک را تشویق به تلفظ صدای آن میکند . بعد از اینکه کودک شکل و صدای حرف را آموخت ، از او خواسته میشود به کلماتی که بااین حرف شروع می شود فکر کند . پس از فراگیری چند حرف بیصدا ، فعالیت تغییر می کند ، و در تمرینی دیگر ترکیب صداها و نیز حروف با صدا و به دنبال آن جملات ساده و کوتاه و درنهایت داستان به کودک آموخته می شود .

ترمیم نارسا خوان شنوایی :

ذکر این نکته لازم است که هرچند آموزش از طریق شنوایی انجام می شود ، اما هدف بهبود بخشیدن به مشکلات بینایی است . لذافعالیتهایی چون : جور کردن تصاویر و کلمات نوشتاری ، نقاشی خطوط اصلی کلمات و اشیا توصیه می گردد . بدین گونه به کودک می آموزیم که هرکلمه شکل و مفهوم مشخصی دارد.

برای درمان کودکان نارسا خوان شنوایی روش آموزش کل کلمه به صورت نوشتاری توصیه می شود . مثلا” کارتی را که حاوی عکس ” سگ ” و نیز کلمه ی سگ است به کودک نشان می دهیم و همزمان کلمه را بیان می کنیم و از او می خواهیم کلمه را تکرار کند ، یادر آموزش کلمه ” پریدن ” از کودک می خواهیم که عملا بپرد و بلافاصله کارت حاوی کلمه ی پریدن را به اونشان میدهیم و او را تشویق به تلفظ  آن می کنیم .